هولدینگ چیست؟ شرکت هولدینگ میتواند مغز متفکر پشت پردۀ موفقیت های سلسهوار شرکتهای زیرمجموعۀ خود باشد. هولدینگ به طور مستقیم نقشی در تولید و ارائه خدمات ندارد؛ بلکه با مالکیت سهام شرکت های تابعه، می تواند نقشی حیاتی در هدایت استراتژیک در سطح کلان، مدیریت در سطح وسیع و هماهنگی درونسازمانی ایفا کند. هولدینگ میتواند شبکهای از شرکتهای تابعه باشد که هر کدام در حوزهای منحصر فعالاند؛ اما همگی تحت راهبری شرکت مادر در مسیر رشد حرکت میکنند و با تفکیک عملیات و مدیریت، ریسکها را کنترل میکنند و به پایداری میرسند!
هلدینگ چیست؟ انوع، ساختار، مزایا و معایب
در تمامی اعصار، صاحبان کسبوکار همواره به دنبال راههایی برای محافظت از سرمایه و داراییشان بودهاند و در همین راستا نیز همواره راهکارهایی برای کمک به آنها پدید آمده است. راهاندازی هلدینگ، یکی از همین راهکارها است! در واقع، یکی از موثرترین روشهای حفظ سرمایه، تقسیم کسب و کار به چندین واحد تجاری و بُردن آنها زیر سایۀ یک هلدینگ است. اما هلدینگ یعنی چه؟!
در دنیای کسبوکار، برخی از اصطلاحات و عبارتها ممکن است حتی باتجربهترین افراد را نیز سردرگم کنند. هولدینگ نیز دقیقا یکی از همین اصطلاحات است. از همین رو، درک معنی هلدینگ، شناخت انواع هلدینگ و نحوه عملکرد آنها، بسیار کارگشا خواهد بود و در درک عمیق و کامل این مفهوم کمکتان خواهد کرد.
اگر شما نیز به فکر راهاندازی یک شرکت هلدینگ هستید یا میخواهید کسب و کارتان را زیر سایه هلدینگ بزرگی بنشانید و مشتاق شناخت دقیق و کامل آن هستید، به جای درستی آمدهاید! در دنیای کسب و کار امروز که تنوعبخشی و مدیریت ریسک اهمیت بسیار زیادی دارد، فرقی نمیکند کارآفرینی مجرب هستید یا قرار است قدم به این وادی بگذارید، در هر صورت، رسیدن به پاسخ درست و مفصل هلدینگ چیست، بسیار کمکتان خواهد کرد. در این مقاله از هلدینگ سیتکس، هر آنچه باید در مورد هلدینگ، انواع شرکتهای هلدینگ، مزایا و معایب شرکتهای هلدینگ و دیگر ابعاد این مفهوم مهم و ثروتآفرین بدانید را برایتان خواهیم گفت. با هلدینگ سیتکس همراه باشید.
تاریخچه شرکت هلدینگ چیست؟
پیش از آنکه به سراغ پرسش هلدینگ چیست برویم، بهتر است به شناختی در مورد تاریخچه شرکتهای هلدینگ (Holding) برسیم و خاستگاهش را بشناسیم. آنچه امروز با عنوان شرکتهای هلدینگ میشناسیم، در دوران انقلاب صنعتی آمریکا شکل گرفته است. سرمایهداران راهآهن، از جمله جی. پی. مورگان، این مدل سازمانی را بنیانگذاری کردند تا کنترل خطوط راهآهن را به دست بگیرند و واحدهای عملیاتی را نیز به صورت مجزا از یکدیگر حفظ کنند. به همین ترتیب، خیلی زود، شرکتهایی مانند استاندارد اویل (Standard Oil) و یو. اس. استیل (U. S. Steel) نیز از ساختار هلدینگ برای تسلط یافتن بر بخشهایی از اقتصاد بهره بردند.
در اوایل قرن بیستم، مبارزه با تراستها (Trust) شدت گرفت و در عوض، هلدینگ اهمیت زیادی پیدا کرد. (در بخشی از همین مقاله، به تفاوت هلدینگ و تراست خواهیم پرداخت) در آن زمان، شرکتها به دنبال راههای قانونی برای حفظ سهم و بهرهوری، بدون نقض مقررات جدیدِ ضد انحصار بودند.
در همان زمان، یک هلدینگ یا شرکت مادر، با در اختیار داشتن سهامی از چندین شرکت مجزا، میتوانست از مزایای رقابتی بهرهمند شود. برخورداری از چنین امکانی برای یک شرکت مجزا غیرممکن بود.
معرفی شرکت هلدینگ
اکنون نوبت به معرفی هلدینگ میرسد! شرکتهای هلدینگ معمولا شرکتهایی با مسئولیت محدود یا از نوع سهامی هستند و چندین شرکت را زیرمجموعه خود دارند. شرکتهاي هلدینگ، برخلاف شرکتهای سنتی، معمولا فعالیت تجاری یا عملیاتی مستقیم ندارند، بلکه به جای تولید کالا یا ارائه خدمات، مالک سهام شرکتهای زیرمجموعهشان هستند، مدیریت آنها را برعهده دارند و بر عملکردشان نظارت میکنند.
یک شرکت هلدینگ از طریق مالکیت اکثریت سهام، شرکتها و برندهای تابعه را کنترل و مدیریت میکند. دقیقا به همین دلایل است که شرکتهای هلدینگ را با عنوان «شرکت مادر» نیز میشناسند. چنین ساختاری به شرکت مادر اجازه میدهد تا بدون دخالت در فعالیتهای روزمره، مدیریت و نظارت را انجام دهد.
اجازه دهید مفهوم هلدینگ را با ذکر مثالی برایتان روشنتر کنیم:
شرکت Alphabet Inc.، یک شرکت بزرگ هلدینگ است. این هلدینگ مالک Google و چندین شرکت فناوری دیگر، از جمله Nest، Waymo، DeeMind و Fibit است. در این بین، شرکتی مثل گوگل، هر روز فعالیتهای روزمرهاش را انجام و انواع خدمات اینترنتی را ارائه میدهد و شرکت Alphabet فقط بر راهبرد کلی شرکت و داراییهای این زیرمجموعۀ خود نظارت دارد. این مسئله در مورد سایر شرکتهای زیر مجموعه نیز صدق میکند. |
داراییهای هلدینگ چیست؟
اما منظور از داراییهای هلدینگ چیست؟ در سراسر جهان، داراییهای یک هلدینگ شامل مواردی از قبیل زیر میشود:
|
|
|
|
|
|
ساختار هلدینگ چگونه است؟
اما ساختار هلدینگ چیست؟ برای شناخت دقیق ساختار هلدینگ بهتر است ابتدا بدانیم یک هلدینگ چگونه شکل میگیرد. شرکتها به دو شیوه به یک شرکت هلدینگ تبدیل میشوند:
- به دست آوردن سهام در شرکتهای دیگر و به تبع آن، امکان کنترل فعالیتهای آنها (معمولا این امکان با دریافت بیش از نیمی از سهام ایجاد میشود)
- تاسیس یک شرکت جدید از صفر و سپس نگهداری همه یا بخشی از سهام شرکتهای تابعه جدید
در مورد ساختار هلدینگ باید بگوییم که یک شرکت مادر وجود دارد و زیرمجموعههایش نیز شرکتهای تابعه هستند. اگر هلدینگ مالک بیش از ۵۰% از سهام یک شرکت تابعه یا زیرمجموعه باشد، طبیعتا کنترل بیشتری بر عملکرد آن دارد؛ اما حتی مالکیت ۱۰% از سهام یک شرکت تابعه نیز بخشی از کنترل آن را به هلدینگ میدهد.
هر شرکت زیرمجموعه یا تابعه، هیئت مدیره یا مدیر مخصوص خودش را دارد که مسئولیت مدیریت و اداره امور روزمره کسب وکار را برعهده دارند. در این بین، مدیریت شرکت هلدینگ، مسئولیت نظارت بر نحوۀ اداره شرکتهای زیرمجموعه را برعهده دارد. آنها میتوانند اعضای هیئت مدیره شرکتها یا مدیران را انتخاب یا برکنار سازند و تصمیمات مهمی را مانند تصمیم به ادغام یا انحلال شرکتهای تابعه اخذ کنند. معمولا افرادی که شرکت هلدینگ را اداره میکنند، در تصمیمگیریهای روزانه شرکتهای عملیاتی مشارکتی ندارند.
نکته مهم:
در مورد شرکتهای هلدینگ، داشتن کنترل، یعنی در اختیار داشتن سهام یا منافع عضویتی کافی برای اطمینان از اینکه رای مالکان به نفع شرکت هلدینگ خواهد بود. این مقدار ممکن است ۱۰۰% یا بیش از ۵۰% باشد. در مواردی که مالکان زیادی وجود دارند، این درصد ممکن است بسیار کمتر باشد. |
وظایف یک شرکت هلدینگ چیست؟
شرکت هلدینگ به اندازهای از سهام شرکتهای دیگر را میخرد (معمولاً بیش از نیمی از سهام) که بتواند در تصمیمگیریهای اصلی و مهم، نقش و حق رای داشته باشد. همانطور که گفتیم، هلدینگ در عملکرد روزمره شرکتهای تابعه یا زیرمجموعه دخالت نمیکند، بلکه وظایفی از قبیل موارد زیر را بر عهده دارد:
· اهداف راهبردی را تعیین میکند. |
· اعضای هیئت مدیره را انتخاب میکند. |
· بر تصمیمات مالی کلان نظارت دارد. |
· ممکن است مدیریت مالی و حقوقی را نیز بر عهده داشته باشد. |
شرکتهای تابعه معمولا به صورت مستقل فعالیت میکنند و تیمهای مدیریتی خود را
برای رسیدگی به وظایف روزمرهشان دارند. این تقسیم وظایف به شرکت مادر یا همان
هلدینگ اجازه میدهد تا بدون نیاز به مدیریت عملیات، از عملکرد شرکتهای تابعه سود
ببرد.
انواع هلدینگ چیست؟
اکنون به معرفی انواع هلدینگ میپردازیم! وقتی از هلدینگ های ایران و جهان صحبت میکنیم، منظورمان یک نوع هلدینگ نیست، بلکه شرکتهای هلدینگ براساس نوع عملکرد و وظایفشان تقسیمبندی میشوند و بر همین اساس، انواع مختلفی دارند. هلدینگ سیتکس در ادامه از انواع هولدینگ برایتان میگوید.
-
هلدینگ خالص
بسیاری از شرکتهای هلدینگ هیچ محصولی تولید نمیکنند، هیچ کالا یا خدماتی را نمیفروشند و کلا هیچ عملیات تجاری خاصی را نیز انجام نمیدهند. هدف و وظیفۀ اصلی چنین هلدینگهایی فقط و فقط نگهداری سهام یا منافع در شرکتهای تابعه یا زیرمجموعه است. این قبیل هلدینگها را شرکت هلدینگ خالص (Pure Holding Companies) مینامند.
-
هلدینگ مختلط
برخی از شرکتهای هلدینگ، علاوهبر مالکیت و کنترل شرکتهای زیرمجموعه، خودشان نیز در فعالیتهای تجاری نقش مستقیم دارند. این دسته از شرکتهای هلدینگ را شرکت هلدینگ مختلط یا ترکیبی (Mixed Holding Companies) مینامند.
از مشهورترین شرکتهای هلدینگ ترکیبی میتوان به شرکت مایکروسافت (Microsoft Corporation) اشاره کرد که با نماد MSFT در مقام شرکت ارائهدهنده خدمات و محصول فعالیت میکند و علاوه بر آن، مالکیت و کنترل شرکتهای فناوری بسیاری را نیز در دست دارد. مایکروسافت در دسته بزرگترین هلدینگ های جهان قرار میگیرد.
لازم به ذکر است که این نوع شرکتهای هلدینگ را با عنوان شرکتهای هلدینگ-عملیاتی نیز میشناسند!
-
هلدینگ بلافصل
شرکتهای هلدینگ بلافصل (Immediate Holding Companies) مانند والد مستقیم عمل میکنند. آنها بهطور مستقیم مالک و مدیر شرکتها هستند و هیچ مدیریت میانی نیز در این میان وجود ندارد.
-
هلدینگ واسطه
شرکتهای هلدینگ واسطه (Intermediate Holding Companies) در مقام واحدهای میانرده در ساختارهای شرکتی بزرگتر عمل میکنند. معمولا سازمانهای چندملیتی از این ساختار برای صرفهجویی مالیاتی بهره میبرند؛ چرا که این نوع هلدینگها معمولا از ارائه گزارشهای مالی معافاند. شرکتهای هلدینگ واسطه یا میانی مالک شرکتهای تابعه محلی هستند و خودشان نیز تحت مالکیت یک شرکت مادر قرار دارند.
-
هلدینگ تخصصی
شرکتهای هلدینگ تخصصی در صنعت خاصی متمرکز و شناختهشده هستند. برای مثال، در ایالات متحده آمریکا،Comcast ، یک شرکت هلدینگ در بخش رسانه و سرگرمی است و شرکتهای NBCUniversal، Xumo، SkyNews و Telemundo نیز جزء شرکتهای تابعه آن هستند.
-
هلدینگ مالی
شرکتهای هلدینگ مالی معمولا مالک چندین مؤسسه بانکی، مالی یا بیمه هستند.
-
هلدینگ فوری
شرکت هلدینگ فوری، شرکتی است که با وجود اینکه خودش تحت نظارت و کنترل یک نهاد دیگر است، همچنان سهام با حق رای یا کنترل شرکت دیگری را نیز در اختیار دارد. بهعبارت سادهتر، شرکت هلدینگ فوری، یک شرکت تابعه (یا همان زیرمجموعه) از یک هلدینگ دیگر است.
مزایای یک هلدینگ چیست؟
ساختار هلدینگ مزایای متعددی دارد و به دلیل همین مزایا است که طی همه این دههها، همواره محبوب و مقبول باقی مانده است. در جدول زیر، مهمترین مزایای هلدینگ را برایتان گفتهایم:
- هر شرکت تابعه هلدینگ، وضعیت حقوقی و مالی مستقلی دارد:
اگر یکی از شرکتها با مشکلات مالی یا چالشهای قانونی مواجه شود، شرکتهای تابعه دیگر و شرکت مادر همچنان در امان باقی میمانند. در واقع، بدهیها و چالشهای هر تابعه، متعلق به همان زیرمجموعه است و این یکی از برجستهترین مزایای شرکت هلدینگ است.
- شرکتهای زیرمجموعه به داراییهای شرکت هلدینگ دسترسی ندارند:
یک شرکت زیرمجموعه نمیتواند به داراییهای شرکت هلدینگ یا سایر شرکتهای تابعه هلدینگ دسترسی پیدا کند.
- امکان کنترل داراییها با هزینه و سرمایهگذاری کمتر وجود دارد:
یک شرکت هلدینگ میتواند شرکتهای زیرمجموعه خود را کنترل کند؛ اما برای به دست آوردن این کنترل، لازم نیست مالک همه سهام آنها باشد. چنین امکانی به شرکت هلدینگ اجازه میدهد تا کنترل یک شرکت دیگر و بخشی از داراییهای آن را با هزینهای کمتر به دست آورد.
- هلدینگها میتوانند وام با بهرۀ پایین دریافت کنند:
یک شرکت هلدینگ از نظر مالی قدرتمند است و معمولا میتواند وامهایی با نرخ بهره پایینتر را دریافت کند. شرکت هلدینگ میتواند وام بگیرد و بودجه را به شرکت زیرمجموعه تخصیص دهد که این هم از مزایای قابل توجه شرکت هلدینگ است.
- نیازی نیست مدیران هلدینگ امور روزمره شرکتهای تابعه را مدیریت کنند:
یکی از مزایای شرکت هلدینگ این است که میتواند مالک کسب و کارهایی در صنایع مختلف و نامرتبط باشد. اصلا مهم نیست که مالکان و مدیران شرکت هلدینگ درباره کسبوکارهای زیرمجموعهشان اطلاعات و دانشی نداشته باشند؛ زیرا هر شرکت زیرمجموعه، مدیریت مخصوص به خود را دارد که مسئول اداره امور روزانه آن است.
- شرکتهای هلدینگ از مزایای مالیاتی برخوردار خواهند شد:
در کشورهای مختلف، معمولا آن دسته از شرکتهای هلدینگی که مالک بخشی از سهام هر شرکت تابعه هستند میتوانند با ارائه اظهارنامۀ مالیاتی تلفیقی، از مزایای مالیاتی بهرهمند شوند. اظهارنامه مالیاتی تلفیقی، شامل سوابق مالی همۀ شرکتهای تابعه و هلدینگ مادر است. این اظهارنامه به کاهش مالیات شرکت های هلدینگ منتهی خواهد شد.
معایب یک هلدینگ چیست؟
هلدینگ مزایای متعددی دارد، اما اگر بخواهیم واقعبینانه به داستان نگاه کنیم و همه ابعاد را در نظر بگیریم، باید به سراغ بررسی معایب آن نیز برویم. در جدول زیر از معایب ساختار هلدینگ نیز برایتان گفتهایم:
- ساختار هلدینگ، پیچیده است. پیگیری عملکرد کسبوکارها و شرکتهای تابعۀ هلدینگ، مانند تماشای همزمان چند برنامه تلویزیونی است. در این بین، گاهی برخی از جزئیات مهم از نظر پنهان میمانند.
- وقتی تعداد سهامداران بالا باشد، احتمال تعارض منافع افزایش پیدا میکند.
- شرکتهای هلدینگ و هر یک از شرکتهای زیرمجموعه آن باید به صورت جداگانه هزینه تاسیس را پرداخت کنند.
تفاوت هلدینگ با شرکت چیست؟
تفاوت هلدینگ و شرکت، در ساختار، نحوۀ مدیریت و هدف آنها است. وقتی از شرکت صحبت میکنیم، منظورمان نهادی مستقل است که بهصورت مستقیم، سرویس یا محصولی را ارائه میدهد. اما هلدینگ، همانطور که تا به اینجا متوجه شدید، شامل چند شرکت زیرمجموعه یا شرکت تابعه است و معمولا به صورت مستقیم وارد فرایند عملیاتی نمیشود. هلدینگ، مسئولیت کنترل و مدیریت شرکتهای تابعه خودش را بر عهده دارد.
ویژگیهای یک هلدینگ چیست؟
شرکتهای هلدینگ یک سری ویژگیهای مشخص و تقریبا مشترک دارند که در ادامه به آنها اشاره کردهایم:
-
مالیکت سهام کنترلی
یکی از مهمترین ویژگیهای شرکت هلدینگ، داشتن سهام کنترلی در شرکتهای تابعه است. هر چه میزان سهام بالاتر باشد، میزان کنترل و حق رای هلدینگ نیز بیشتر خواهد بود. میزان بالای سهام کنترلی به هلدینگها این امکان را میدهد تا کنترل عملیات، سیاستگذاری و مدیریت زیرمجموعه را بر عهده بگیرند.
-
ساختار مادر- زیرمجموعه
همانطور که بارها گفتیم، شرکت هلدینگ، به نوعی شرکت مادر است و زیرمجموعههایی نیز دارد. این ساختارِ سلسلهمراتبی باعث میشود که شرکت هلدینگ بتواند بر عملکرد شرکتهای تابعه یا زیرمجموعه نظارت داشته باشد.
-
هدف سرمایهگذاری
هدف اصلی شرکتهای هلدینگ، سرمایهگذاری از طریق مالکیت شرکتهای زیرمجموعه است. شرکت هلدینگ، سهام شرکتهای مختلف را به عنوان دارایی خودش نگه میدارد و بدین ترتیب، حق مدیریت و نظارت بر عملکرد آنها را از آن خود میکند.
-
مسئولیت محدود
یکی از ویژگیهای شرکتهای هلدینگ، مسئولیت محدود آنها است. در واقع، اگر یکی از شرکتهای تابعه یا زیرمجموعه ضرر کند، دیگر شرکتها از گزند این ضرر در امان باقی خواهند ماند. همانطور که پیشتر مشاهده کردید، این ویژگی جزو مزایای شرکتهای هلدینگ است.
تفاوت هلدینگ با تراست چیست؟
اما هلدینگ و تراست (Trust) چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟ به زبان ساده اگر بخواهیم بگوییم، ساختار تراست به این شکل است که سرمایهگذار، داراییاش را به تراست واگذار میکند، مدیر یا مدیران تراست این دارایی را به امانت نزد خود نگه میدارند، آن را مدیریت میکنند و درنهایت، سود حاصل از آن را به ذینفع بازمیگردانند. ممکن است سرمایهگذاران متعددی در یک تراست سرمایهگذاری کنند. درنهایت، هر سرمایهگذار به اندازه سرمایهاش از تراست نفع میبرد.
اما داستان هلدینگ فرق میکند! همانطور که میدانید، شرکت هلدینگ یک شرکت مادر است؛ زیرمجموعههای خودش را دارد و به واسطۀ سهامش در هر زیرمجموعه نیز حق رای و کنترل در آن مجموعه را دارد.
شرکت هلدینگ چه فرقی با شرکت خوشهای دارد؟
شاید این سوال برایتان پیش بیاید که خب، شرکت هلدینگ چه فرقی با شرکت خوشهای دارد؟ باید بگوییم که یک شرکت هلدینگ در وهلۀ اول، یک ساختار حقوقی و مالی است و مالکیت کنترلی در شرکتهای دیگر را دارد؛ اما شرکت خوشهای یا کنگلومرا، معمولا در حوزههای مختلف کسبوکار، مشارکت عملیاتی دارد. جالب است بدانید که بسیاری از شرکتهای هلدینگ، کنگلومرا نیز هستند؛ اما همه کنگلومراها لزوما هلدینگ نیستند!
برای مثال، گروه سامسونگ (The Samsung Group) در دسته شرکتهای خوشهای یا کنگلومرا قرار میگیرد و کسب و کارهای نامرتبط و متعدد را مدیریت میکند و صرفا سرمایهگذار یا مالک نیست.
تامین مالی شرکتهای هلدینگ چگونه است؟
تامین مالی شرکتهای هلدینگ به شیوههای مختلف صورت میگیرد و معمولا مدیریت شرکت هلدینگ، مسئولیت تصمیمگیری درباره محل و نحوه سرمایهگذاری را بر عهده دارد.
برای مثال، یک شرکت هلدینگ خالص میتواند منابع مالی لازم برای سرمایهگذاریهای خود را از طریق فروش سهام یا از طریق وام گرفتن تامین کند. همچنین این منابع مالی ممکن است از درآمد حاصل از پرداختهای شرکتهای زیرمجموعه یا تابعه، بهصورت سود سهام، توزیع سود، پرداختهای بهره، اجارهها و پرداخت برای خدمات پشتیبانی اداری تامین شود. همچنین یک شرکت هلدینگ ترکیبی یا مختلط نیز میتواند از عملیات تجاری خودش درآمد کسب کند.
سخن آخر
شرکت هلدینگ، یک شرکت مادر است که مالک و کنترلکنندۀ شرکتهای زیرمجموعه یا تابعۀ خودش است. در جهان امروز، ساختار هلدینگ برای مدیریت داراییها و کاهش ریسک بسیار مناسب است و میتواند ابزاری بسیار هوشمندانه برای حفاظت از داراییها و حتی بهرهمندی از مزایای مالیاتی باشد. با این حال، باید در نظر داشت که این ساختار، پیچیده است و برای هر نوع کسبوکاری مناسب نیست. فرقی نمیکند که میخواهید هلدینگی را راهاندازی کنید یا اینکه شرکت خود را زیرمجموعه هلدینگ بزرگی سازید؛ در هر صورت بهتر است بدانید هلدینگ چیست و قوانین و ریزهکاریهایش را بشناسید. همچنین بهتر است تحقیق کنید و ببینید که آیا ساختار هلدینگ متناسب با صنعت و وضعیتتان هست یا خیر! بدین ترتیب، میتوانید تصمیم درست و موفقیتآمیزی بگیرید.
در این مقاله از هلدینگ سیتکس هر آنچه باید درباره هلدینگ و ساختار آن میدانستید را برایتان گفتیم. امیدواریم مفید بوده باشد!